Kleszcze (Ixodides) to stawonogi zaliczane do rzędu roztoczy z gromady pajęczaków. Żywią się krwią zwierząt, wczepiając się w skórę tzw. hipostomem przy pomocy szczękoczułków. Hipostom ma postać wypustki posiadającej skierowane ku tyłowi kolce, utrudniające oderwanie wczepionego w skórę kleszcza. Po okresie trwającym nieraz nawet kilka tygodni kleszcz sam odczepia się od swojego żywiciela. Wtedy samice składają jaja, po czym wspinają się na krzewy lub wysokie rośliny, oczekując na kolejną ofiarę.
Kleszcze są odporne na brak pożywienia, wytrzymują głód przez długi czas, nawet kilka lat.
Cykl życia kleszcza trwa, w zależności od warunków środowiska, od kilku miesięcy do dwóch lat. Każda dorosła samica zdolna jest złożyć od 3000 do 5000 jaj, z których wylęgają się sześcionożne larwy, bardzo aktywne i odporne. Szybko szukają żywiciela i po nakarmieniu się krwią, co trwa 3-6 dni, odpadają od ciała ofiary i przekształcają się w poczwarkę o dwóch parach odnóży, nazywaną nimfą. Nimfa znowu szuka żywiciela, a kiedy i ona będzie nasycona to przeobraża się w dorosłego osobnika o ośmiu równych kończynach. Taki osobnik znowu znajduje żywiciela, aby karmiąc się przez około 10 dni osiągnąć dojrzałość płciową i po odpadnięciu złożyć jaja.
Kleszcze występują nie tylko w lesie, ale również w ogródkach, parkach czy nawet na trawnikach miejskich. Są niebezpieczne dla naszych psów, gdyż mogą roznosić groźne choroby takie jak piroplazmoza, borelioza czy ehrlichioza.
Piroplazmoza lub inaczej babeszjoza jest chorobą pasożytniczą przenoszoną przez kleszcze (gatunek Rhipicephalus sanguinéus). Wywołuje ją pierwotniak o nazwie Babesia canis, który pasożytuje w czerwonych ciałkach krwi (erytrocytach). Kleszcz połyka pierwotniaki, pijąc krew zakażonego żywiciela, a one umiejscawiają się w jajnikach samicy, zakażając jaja i mnożąc się w nich. U dorosłego osobnika kleszcza Babesia pojawia się w gruczołach ślinowych, gdzie aktywnie rozmnaża się i stąd przedostaje się do krwi psa.
Okres inkubacji wynosi od kilku do kilkunastu dni od momentu ugryzienia, podczas którego pierwotniak dostaje się do krwi żywiciela.. Pasożyt atakuje i rozmnaża się w czerwonych ciałkach krwi, co powoduje ich pękanie i uwalnianie hemoglobiny do surowicy krwi. Niszczenie czerwonych ciałek krwi powoduje wysoką gorączkę i anemię. Śluzówki u psa stają się różowe, następnie białe. Uwolniona hemoglobina jest usuwana przez nerki do moczu, który również staje się różowy. Hemoglobina jest przekształcana przez wątrobę w bilirubinę żółto-kasztanową, która jest usuwana do żółci i zabarwia kał na bardzo ciemny kasztanowy kolor.
Masowe niszczenie czerwonych ciałek krwi powoduje anemię, która utrudnia dotlenienie tkanek, przeciążenie pracą wątroby i nerek oraz (często) zaburzenia układu odpornościowego, powodując dalsze niszczenie czerwonych ciałek, a następnie płytek krwi. To jeszcze bardziej pogarsza niewydolność nerkową i może wywołać mikrozakrzepy i zjawisko szoku.
Rozpoznanie jest trudne na samym początku choroby, którą poprzedzają czasem objawy wstępne takie jak: kulawizna, lekkie zmęczenie. Potem następuje gwałtowny rozwój choroby i głównym objawem jest silne i głębokie wyczerpanie. Następnie pojawiają się bardzo różne symptomy. Należy zaznaczyć, że objawy babeszjozy bywają często bardzo nietypowe, co jest przyczyną błędnego rozpoznania. Nie zawsze obserwuje się zabarwienie moczu, mogą pojawić się objawy padaczkopodobne. Diagnozę można potwierdzić, badając rozmaz krwi obwodowej z ucha, w której pod mikroskopem można zazwyczaj zobaczyć pasożyty w czerwonych ciałkach. Pasożyt może mieć charakterystyczny gruszkowaty kształt, gdyż dzieli się przez pączkowanie lub podział wewnątrz erytrocytów, ale może również może mieć kształt kulisty, ameboidalny lub pałeczkowaty. Nie zawsze jednak są one widoczne, dlatego nie znalezienie pierwotniaków nie świadczy stuprocentowo o braku choroby. Innym, bardziej wiarygodnym sposobem diagnozy jest test na obecność przeciwciał w surowicy krwi.
Leczenie jest tym skuteczniejsze, im wcześniej się je rozpocznie. Piroplazmoza jest uważana za przypadek nagły. Pies, u którego wcześnie rozpoznano chorobę i natychmiast rozpoczęto leczenie, może wyzdrowieć następnego dnia. Jednak w przypadku późnego rozpoznania i rozpoczęcia leczenia, gdy choroba jest już zaawansowana, terapia jest bardziej uciążliwa i niepewna. Leczenie polega na podaniu leków przeciwpasożytniczych, najczęściej zawierających imidocarb dipropionate lub diminazene aceturate. Po zlikwidowaniu pasożytów często bywa konieczne leczenie uszkodzonych nerek i wątroby. Choroba nieleczona jest zazwyczaj śmiertelna.
Profilaktyka polega na walce z kleszczami. Po każdym spacerze należy sprawdzać, czy nie ma na psie kleszczy. Wczesne usunięcie kleszcza ogranicza ryzyko zakażenia, gdyż do zakażenia potrzebny jest okres 36-48 godzinnego pozostawania kleszcza w skórze.
Należy ponadto stosować powszechnie dostępne środki zapobiegających inwazji kleszczy. W niektórych krajach stosowane są szczepionki, ale nie dają one pewnej ochrony.
Borelioza z Lyme ( inaczej krętkowica kleszczowa, choroba z Lyme) jest przewlekłą, wieloukładową chorobą, przenoszoną przez kleszcze (gatunek Ixodes ricinus), a wywołaną przez bakterię krętka Borrelia burgdorferi. Charakteryzuje się występowaniem objawów skórnych, stawowych, kardiologicznych, neurologicznych, a czasem ocznych. Ich różnorodność oraz podobieństwo do wielu innych schorzeń znacznie utrudnia rozpoznanie. Choroba ta dotyczy zarówno psów jak i ludzi. Do zakażenia dochodzi na skutek przedostania się śliny lub wymiocin kleszcza przez skórę żywiciela. Wczesne usunięcie pasożyta ogranicza ryzyko zakażenia, gdyż do zakażenia potrzebny jest okres 36-48 godzinnego pozostawania kleszcza w skórze. Najczęściej do zakażenia dochodzi w wyniku kontaktu z nimfami, które są małe i trudne do zauważenia. Są to najbardziej agresywne formy rozwojowe kleszczy. W nimfach stwierdza się 10-20 razy więcej krętków, niż w pozostałych postaciach tego stawonoga. Najwięcej zachorowań notuje się więc w okresie żerowania nimf, czyli od maja do sierpnia. Choroba ma przebieg wielofazowy. Faza pierwsza może trwać od 2 do 5 miesięcy od momentu ugryzienia i jest ona często niezauważalna. Przewlekły rumień wędrujący, występujący w przypadku pierwszej fazy boreliozy u człowieka, jest u psa bardzo rzadko rozpoznawany.
W fazie drugiej może występować mniej lub bardziej kompletny zespół mało specyficznych objawów, takich jak: ogólne osłabienie, brak apetytu, zmęczenie, gorączka, objawy nerwowo-oponowe, kulawizna w wyniku bólu mięśni i stawów.
W przypadku braku leczenia choroba może przejść do fazy trzeciej, będącej formą przewlekłą. Objawy bywają tu bardzo poważne: zaburzenia neurologiczne, kardiologiczne, uszkodzenie nerek. Czasem pojawiają się objawy dodatkowe: stany zapalne jagodówki, spojówek, biegunka.
Diagnoza opiera się na wykonaniu dwóch testów na obecność przeciwciał w surowicy krwi, w odstępie 15 dni. Leczenie polega na podawaniu antybiotyków (doksycyklina).
Ehrlichioza psia jest chorobą przenoszoną przez kleszcze z gatunku Rhipicephalus sanguinéus, która wywołują bakterie riketsje Ehrlichia canis. Jest bardzo szeroko rozpowszechniona, dotyka w szczególności psowate (bardzo wrażliwy jest owczarek niemiecki). Klinicznie, ehrlichioza objawia się fazą ostrą mało specyficzną (gorączka, dreszcze, brak apetytu, anemia, nieżyt nosa), która nieleczona przechodzi w fazę przewlekłą. W cięższych przypadkach może doprowadzić do szybkiej śmierci.
Diagnoza opiera się na stwierdzeniu obecności pasożytów w białych krwinkach (monocytach).
Leczenie polega na podawaniu antybiotyków (tetracyklina, doksycyklina) lub leku przeciwpasożytniczego (imidocarb dipropionate). Jeśli leczenie rozpoczęte zostało w fazie ostrej, rokowania są pomyślne. Jeśli natomiast choroba przeszła już w fazę chroniczną, wyniki leczenia mogą być niepewne.
Po spacerze trzeba zawsze dokładnie sprawdzić, czy pies nie ma na sobie kleszczy. Im dłużej kleszcz jest wszczepiony w skórę zwierzęcia, tym większe ryzyko ewentualnego zakażenia (największe po 36-48 godzinach). W przypadku znalezienia kleszcza należy go bardzo ostrożnie usunąć, uważając, aby go nie zgnieść. Wyrywać trzeba jak najbliżej skóry, unikając uszkodzenia hipostomu ( trzeba ciągnąć kleszcza wzdłuż osi jego ciała). Po wyjęciu należy sprawdzić z pomocą lupy czy hipostom wyszedł w całości.
Należy stosować powszechnie dostępne na rynku preparaty: obroże owadobójcze, preparaty w sprayu lub w specjalnych pipetach do nanoszenia na skórę między łopatkami.
Komentarze